NDA. Συμφωνητικό εχεμύθειας. Πρόκειται για κλασικό εργαλείο εταιρειών για της σχέση τους με τον Τύπο, κάτι που κατανοεί προφανώς και ο Τύπος. Στα games ειδικά το σκεπτικό είναι πολύ απλό. Οι δημοσιογράφοι αποκτούν πρόσβαση σε πληροφορία ή και προϊόν νωρίτερα από την υπόλοιπη αγορά -προκειμένου να κάνουν τη δουλειά τους βέβαια όχι ως χάρη- και η εταιρεία θέλει να διασφαλίζει ότι δεν θα υπάρξουν διαρροές πληροφορίας που όντως θα έκαναν ζημιά στην εμπειρία του τελικού καταναλωτή, από τη μία, και, κυρίως, έχει συμφέρον να έρχεται μια μέρα και ώρα που σύσσωμος ο Τύπος γράφει για το προϊόν της, από την άλλη. Με αυτόν τον τρόπο είναι σχεδόν αδύνατο να «αποφεύγει» ο καταναλωτής το συγκεκριμένο προϊόν. Κατά μία έννοια είναι σαν διαφημιστική καμπάνια από την οποία δύσκολα γλιτώνει κανείς. Βέβαια, όταν το περιεχόμενο που δημοσιεύεται μαζικά είναι κριτικές, δεν είναι αυτονόητο ότι η «διαφήμιση» θα είναι για το καλό του game publisher.
Φυσικά μια σύμβαση που ελέγχεται πλήρως από μία πλευρά (την εταιρεία) δημιουργεί κάποια θέματα, κάποιες «ευκαιρίες», κάποιες παρενέργειες. Δεν είναι κάτι που σκεφτόμαστε συχνά, αλλά κάθε, μα κάθε σύμβαση, είναι διά νόμου ανοιχτή σε διαπραγμάτευση. Τόσο που η κάθετη άρνηση διαπραγμάτευσης είναι παράνομη. Ταυτόχρονα υπάρχει η γενική παραδοχή ότι πολλές φορές είναι καν πρακτικό ή εύκολο να γίνει διαπραγμάτευση. Κάπως έτσι ξέρουμε όλοι πως όταν εγκαθιστούμε software, είτε δεχόμαστε τους όρους της προβαλλόμενης σύμβασης και καταφέρνουμε να χρησιμοποιήσουμε λογισμικό για το οποίο έχουμε ήδη πληρώσει, είτε δεν δεχόμαστε και μένουμε με την τρύπα στην τσέπη. Η δικαιοσύνη κατανοεί ότι σε τέτοια περίπτωση ο καταναλωτής είναι σε μειονεκτική θέση και όντως αυτές οι συμβάσεις μπορούν να προσβληθούν διά της νομικής οδού. Επειδή αυτές οι περιπέτειες είναι χρονοβόρος και ακριβή υπόθεση, οι εταιρείες, από τη μεριά τους, ξέρουν ότι είναι εύκολο να ζητούν διάφορα και να μην ανησυχούν ιδιαίτερα για τα υπόλοιπα. Ξέρουν ότι μπορούν να έχουν ακριβώς τον έλεγχο που θέλουν, κρατώντας το όποιο ρίσκο πολύ χαμηλά.
Ακριβώς τα ίδια ισχύουν και για τα NDA που υπογράφουμε εμείς συχνά πυκνά. Δεν είναι νέα υπόθεση, οπότε πώς καταλήγει σε αυτό το θέμα το παρόν Reviewer’s Blues; Δεν είναι πρώτη φορά που απασχολεί το θέμα βέβαια, από τότε μέχρι σήμερα όμως φαίνεται να διαμορφώνεται μια νέα τάση, μια «αναβάθμιση» στο βαθμό ελέγχου που προσπαθούν να έχουν κάποιες εταιρείες, όχι επειδή συμφέρει την τελική εμπειρία του καταναλωτή, όχι επειδή συμφέρει απλά στην προώθηση, αλλά, πρωτίστως, επειδή μπορούν. Αυτό δεν είναι σκεπτικό για δουλειές όμως, οπότε προκύπτουν κάποια φαινόμενα που, ευγενικά χαρακτηρίζοντάς τα, είναι… αστεία.
Ώρα για παραδείγματα. Υπάρχει εταιρεία που συχνά στέλνει πολύ νωρίς τα παιχνίδια της και θέτει δυο διαφορετικά embargo. Ένα για preview, ένα για review. Το πρόβλημα είναι πως και στις δυο περιπτώσεις ο Τύπος έχει στα χέρια του την τελική έκδοση του παιχνιδιού. Οπότε πώς ακριβώς γράφεται preview με βάση το τελικό προϊόν χωρίς όμως να αποτελεί σχόλιο για την ποιότητα του τελικού προϊόντος, χωρίς να είναι καν κείμενο/περιεχόμενο που προτάσσεται ως πρώτες εντυπώσεις; Άλλωστε και οι πρώτες εντυπώσεις εμπεριέχουν κρίση και πριν αρθεί το review embargo δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε κρίση. Να σας πούμε πώς γίνεται: κάνοντας απλή περιγραφή και καταλήγοντας με ουσιαστικά αμιγώς διαφημιστικό κείμενο. Και μάλιστα τζάμπα, επομένως χωρίς σήμανση ότι είναι χορηγούμενο. Για να μην αναρωτιέστε, στο Enternity δεν γράφουμε previews από τελικό κώδικα, προσπερνάμε τελείως αυτό το στάδιο και ετοιμάζουμε το review για να ανεβεί μετά τη λήξη του αντίστοιχου embargo.
Προ ετών έτυχε για πρώτη φορά όσο μπορούμε να θυμόμαστε να μας λέει εταιρεία πως αν δεν δημοσιευθεί review ακριβώς στη λήξη του review embargo, δεν θα ξαναλάβουμε review code νωρίς. Ούτε λίγο ούτε πολύ, δεν αρκέστηκε να μας πει από πότε και ύστερα τη βολεύει να δημοσιεύσουμε, θέλησε να μας πει ακριβώς πότε να δημοσιεύσουμε, να μας κάνει καθαρό κουμάντο σε δουλειά που δεν είναι δική της. Είχαμε το δεύτερο αστείο, αφού αν δεν έπαιρνε 10 το παιχνίδι, έπρεπε να εξηγήσουμε γιατί δεν πήρε 10. Μέχρι σήμερα αναρωτιόμαστε αν έχουν καταλάβει τι εστί review, δεδομένου ότι ζήτησαν κάτι τέτοιο στα σοβαρά.
Πάμε παρακάτω όμως, σε πιο πρόσφατα παραδείγματα. Σε NDA για άλλο παιχνίδι, δεν γινόταν να μιλήσουμε παρά μόνο για συγκεκριμένο τμήμα παιχνιδιού μετά από επίσης συγκεκριμένη ημερομηνία. Και λίγες μέρες πριν από τη συγκεκριμένη ημερομηνία, η εταιρεία κάνει παρουσίαση για εκείνο ακριβώς το τμήμα του παιχνιδιού. Συνεπώς ο περιορισμός που επιβλήθηκε στον Τύπο δεν προέκυψε απλά για συντονισμό, αλλά για να εξασφαλίσει συγκεκριμένη επικοινωνιακή πρωτιά στην ίδια την εταιρεία. Φυσικά αυτά τα μαθαίνουμε στην πράξη, κατόπιν εορτής, και κάπως έτσι αχρηστεύεται, μερικώς ή ολικώς, το περιεχόμενο που ετοιμάζαμε οι ίδιοι για την περίσταση.
Σε άλλη περίπτωση NDA μάς απαγόρευε να αναφερθούμε σε οποιοδήποτε άλλο βασικό χαρακτήρα πλην ενός. Η απαγόρευση αυτή κάλυπτε preview, review, social posts (του Μέσου αλλά και προσωπικά) και πάει λέγοντας. Μαντέψτε τι έγινε όμως. Βγήκε η εταιρεία και μίλησε μόνη της για άλλο χαρακτήρα. Για την ακρίβεια, ακριβώς για το χαρακτήρα που κατηγορηματικά δεν ήθελε καν να αναφέρουμε. Το κωμικοτραγικό είναι πως, τεχνικώς, εφόσον έχουμε υπογράψει το σχετικό NDA, δεν μπορούμε να ανοίξουμε το στόμα μας για το ίδιο θέμα ούτε αφού το έχει ανοίξει η εταιρεία από μόνη της. Αν κάναμε κάτι τέτοιο, θα είχαμε πρόβλημα, θα θεωρείτο αυτόματα πως παραβιάσαμε τους όρους της σύμβασης.
Πάμε παραπέρα. Συχνά καθορίζεται και το τι social post μπορούμε να κάνουμε. Κατανοητό, αφού δεν είναι ωραίο πράγμα να πετάμε spoiler σε οποιαδήποτε μορφή. Ξέρουμε λοιπόν ότι μπορούμε να δημοσιεύσουμε εικόνα/εικόνες από συγκεκριμένο μόνο σημείο. ΟΚ λοιπόν. Μια μέρα πριν έρθει η ώρα αυτή, η εταιρεία μας ειδοποιεί πανικόβλητη πως δεν πρέπει να τραβήξουμε εμείς την εικόνα αυτή, διότι ανάλογα με την πρόοδό μας στο παιχνίδι εκείνο το σημείο αλλάζει και ενδέχεται να απεικονίζει κάτι που λειτουργεί ως spoiler. Όντως, είδαμε ότι αλλάζει και πως δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό κατόπιν εορτής, οπότε χρησιμοποιήσαμε την εικόνα που έστειλε η ίδια η εταιρεία για να μην έχουμε παρατράγουδα.
Μας έτρωγε όμως το θέμα και κοιτάξαμε καλύτερα τι άλλαζε στην εικόνα. Και αυτό που άλλαζε στην εικόνα ήταν πως εμφανιζόταν ένα (1) αντικείμενο που στην αρχή δεν υπάρχει. Κοιτάξαμε λίγο καλύτερα για να συνειδητοποιήσουμε το βλέπαμε. Και τι βλέπαμε τελικά; Βλέπαμε ένα αντικείμενο που έχει προβληθεί στα trailer του παιχνιδιού, είναι στο key art, το βλέπουμε στο εξώφυλλο του παιχνιδιού, στο εξώφυλλο του soundtrack του παιχνιδιού και σε οποιαδήποτε επίσημη προώθηση και επικοινωνία του παιχνιδιού μπορείτε να φανταστείτε. Δηλαδή η εταιρεία ζήτησε να μην αποκαλύψουμε κάτι που αποκάλυπτε για μήνες η ίδια. «Η ομάδα ανάπτυξης θα προτιμούσε να είναι κάτι που θα ανακαλύψουν μόνοι τους οι παίκτες» έλεγε η εξήγηση. Τουλάχιστον ένας άνθρωπος στο marketing δεν συνειδητοποίησε ποτέ τι έλεγε, θα πούμε εμείς.
Έχουμε υπογράψει NDA και NDA και όσο περνά ο καιρός συναντάμε και πιο παράξενες απαιτήσεις, κάποιες παντελώς παράλογες, άλλες ακόμη και παράνομες ή, έστω, αντιδεοντολογικές. Με αυτά που βλέπουμε μας καταλαμβάνει μια ανησυχία που θυμόμαστε από αλλού, από τον ευρύτερο χώρο της τεχνολογίας, όπου υπάρχει συχνά η πεποίθηση ότι η ύπαρξη και περισσότερης πληροφορίας αρκεί ως επιχείρημα για την «απορρόφησή» της και επεξεργασία της, ανεξέλεγκτα πολλές φορές, από όποια εταιρεία, όποιο οργανισμό, όποια κυβέρνηση τη βάλει στο μάτι. Όχι επειδή είναι ή δεν είναι λογικό, αλλά επειδή είναι εφικτό. Βλέπουμε κι εμείς τα σημάδια της νοοτροπίας αυτής να εκτείνονται και στα δικά μας λιγότερο σημαντικά η αλήθεια είναι (σε σχέση με τη συγκέντρωση προσωπικών δεδομένων κ.λπ. δηλαδή) και, όπως διαπιστώνετε, δεν είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι για αυτό. Κι ό,τι περιθώριο έχουμε να πηγαίνουμε κόντρα σε κάποια πράγματα, είτε μιλάμε για απόρροια χαζομάρας είτε για προέκταση κακόπιστης στάσης, θα το αξιοποιούμε μέχρι τέλους.
Αναρωτιέμαι αν το ακυρωμένο review του Resident Evil 3 ανήκει σε καποια απο τις hinted περιπτώσεις του άρθρου...
Αν δεν ζήτησε η C(r)apcom πίσω τον κωδικό του ριβιου (που δεν εγινε για χαρη του μεγαλύτερου FFVII αν θυμάμαι σωστά,οπως μου χες πει τοτε που χαμε καραντίνα για τον κοροϊδοϊό) και είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί απο πολλούς παικτες , δεν τον ανεβάζετε σε κανένα forum να το παίξουμε και μεις τζάμπα το dlc του πραγματικού remake που ήταν το RE2!!
Δεν υφίσταται concept «παίρνω πίσω κωδικό». Κι ούτε κάτι τέτοιο θα είχε να κάνει με τους περιορισμούς κάποιου NDA.