Εκτελεστής της Μαφίας αναπολεί τις δόξες του παρελθόντος, με «κορωνίδα» την ανάμιξή του στην «εξαφάνιση» του φημισμένου συνδικαλιστικού ηγέτη Τζίμι Χόφα.
Ο Μάρτιν Σκορσέζε δεν περιμένει από εμένα να κάνω κριτική για τον «Ιρλανδό» του. Γι’ αυτό και σε τούτη την περίπτωση θα προτιμήσω να μιλήσω ως θεατής, που έχει παρακολουθήσει και την πλήρη φιλμογραφία του και ποτέ δεν αποποιήθηκα αυτού του ρόλου μου εντός της αιθούσης. Αντιθέτως, αισθάνομαι την υποχρέωση να δηλώνω πρωτίστως θεατής απέναντι στη μεγάλη οθόνη. Ο κριτικός… πιάνει δουλειά κατόπιν προβολής. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, προσδεθείτε!
Λυπάμαι που θα το πω, αλλά εδώ «πρωταγωνιστής» δεν είναι ούτε το ίδιο το φιλμ, ούτε και ο Σκορσέζε. Είναι ένα νέο «κινηματογραφικό» σήμερα τηλεοπτική πλατφόρμας streaming με το όνομα Netflix. Το τελευταίο διακαώς επιθυμεί να αποκτήσει περγαμηνές «φιλμικού» studio που θα αναγνωριστεί και από την Ακαδημία Κινηματογράφου, ώστε με την κατοχή κάποιων Όσκαρ να πουληθεί καλύτερα σαν «Χόλιγουντ» στη συνείδηση των πελατών του. Για το Netflix, το σινεμά είναι ένα είδος σωστής διαφήμισης. Και έχει αποφασίσει να σπαταλήσει πολλά λεφτά γι’ αυτή τη διαφήμιση, χαρίζοντας «καθρεφτάκια» αμέτρητων εκατομμυρίων δολαρίων σε ονόματα της «γειτονικής» του βιομηχανίας. Όταν κατάλαβε ότι μονάχα με ηθοποιούς (όπως ο Άνταμ Σάντλερ) δεν γίνεται δουλίτσα (διότι ο σχετικός Τύπος στις ΗΠΑ πρέπει να κρατά και κάποια προσχήματα…), το Netflix άρχισε να επιστρατεύει φίρμες σκηνοθετών που «τυγχάνει» να είναι και οσκαρικοί. Πέρυσι η περίπτωση του «Ρόμα» σκανδάλισε αρκετά τους ψηφοφόρους της Ακαδημίας με την επιθετικότητά του (το κόστος της οσκαρικής προώθησης ξεπέρασε εκείνο του φιλμ!), καταλήγοντας να χάσει το βραβείο καλύτερης ταινίας.
Φέτος, λοιπόν, επιστρατεύτηκε ένα όνομα θρυλικό. Δεν σημαίνει ότι όποιο έργο έχει γυρίσει ο Μάρτιν Σκορσέζε στην καριέρα του είναι και αριστούργημα (προς Θεού!). Αλλά ο Σκορσέζε για το αμερικανικό σινεμά αποτελεί συνώνυμο του σεβασμού. Σήμερα ο Σκορσέζε είναι 77 ετών. Έχει προταθεί έντεκα φορές για Όσκαρ και έχει κερδίσει μόλις μία (το 2007, και ελαφρώς χαριστικά, if you ask me). Το να γυρίσει ο Σκορσέζε σε ταινία τον «Ιρλανδό» ήταν ένα πολυετές όραμα (διαβάστε τα σχετικά εδώ), μα βασικά πολυέξοδο. Δηλαδή, το ιδανικό vanity project για το Netflix. Που του έδωσε ό,τι ζήτησε και τον άφησε να κάνει ό,τι θέλει. Γιατί το Netflix δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την πορεία μιας παραγωγής του στα κινηματογραφικά ταμεία (ούτε καν εισιτήρια δεν «ριπορτάρει», να ξέρουμε πόση απήχηση είχαν τα φιλμ του που διανέμονται και στις αίθουσες). Αυτό που υπολογίζει η πλατφόρμα είναι καλύτεροι τίτλοι στο library της. Και βραβεία, εντάξει; Παίρνει τον Σκορσέζε (ο οποίος στο παρελθόν έχει απασχολήσει αρκετά τα media για τους καυγάδες του με τα studios που του ζητούσαν να μικρύνει τη διάρκεια των ταινιών του) και περιμένει απ’ αυτόν να παραλάβει κάτι… «επικό». Για να φτάσουμε σε ένα έργο διάρκειας 209 λεπτών! Σε περίπτωση που δεν αντιλαμβάνεσαι ξεκάθαρα τι εστί 209 λεπτά, είναι 3 ώρες και 29 λεπτά. Στον «Λύκο της Wall Street» είχε σφαχτεί με την Paramount για να βγει τρίωρο το φιλμ. Εδώ, cool. Γιατί; Το Netflix δεν έχει λόγο να διαμαρτυρηθεί για κάτι που κάνει κακό στο σινεμά. Έχει συμφέρον από αυτό! Ποιος αιθουσάρχης είναι χαρούμενος παίζοντας φιλμ τόσο μεγάλης διάρκειας (με το ζόρι τού βγάζει δύο παραστάσεις την ημέρα); Και πόσο χαρούμενα είναι τα σινεμά που παίζουν (στις ΗΠΑ από την 1η του Νοέμβρη) μία ταινία η οποία θα διατίθεται νόμιμα στις τηλεοράσεις και τους συνδρομητές του Netflix από τις 27 του ίδιου μήνα; Ένα κινηματογραφικό studio θα είχε καταρρεύσει αν τολμούσε να ακολουθήσει παρόμοιο σχεδιασμό προγραμματισμού. Αλλά εδώ… δεν μιλάμε για σινεμά!
Ο «Ιρλανδός» στη γλώσσα τού streaming και του ταχείας κατανάλωσης τηλεοπτικού προϊόντος τού σήμερα χαρακτηρίζεται περισσότερο σαν «binge watching σε κινηματογραφική αίθουσα» παρά σαν φιλμική εμπειρία που αξίζει να βιώσεις στο σινεμά. Πλήρως ανοικονόμητο στην αφήγησή του, αν ιδωθεί μονοκοπανιά (χωρίς διάλειμμα) σε κινηματογράφο, σε κάνει να μισήσεις το format και την επιλογή σου να το δεις σε μεγάλη οθόνη (λες και ανήκε εκεί εξαρχής…). Προσωπικά, δεν απήλαυσα καθόλου το έργο, άρχισα να κοιτάζω την ώρα γύρω στα 80 πρώτα λεπτά της διάρκειάς του και η τελευταία ώρα ήταν σχεδόν οδυνηρή στην παρακολούθησή της, εξαιρώντας κάπως το ημίωρο του φινάλε, το οποίο λες και έχει βγει από άλλη ταινία! Όχι ότι ο «Ιρλανδός» είναι μία πραγματικά κακή ταινία. Συγκρίνοντας, όμως, με τα γκανγκστερικά του classics, είναι ο αντίστοιχος «Νονός ΙΙΙ» για τη φιλμογραφία του Σκορσέζε. Τέτοιου μεγέθους αποτυχία. Ακολουθώντας το τυπικό μοτίβο εξιστόρησης μιας «saga» δεκαετιών, ο Φρανκ Σίραν (Ντε Νίρο) μας αφηγείται από ένα γηροκομείο στο «τώρα» τα πιο αξιομνημόνευτα βήματα της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας ως εκτελεστή της Μαφίας, σαν να παρακολουθούμε συρραφή ανάλογης τηλεοπτικής σειράς (δεν μου το βγάζεις από το μυαλό ότι το Netflix κάποτε θα «ανακαλύψει» extra υλικό και θα το κάνει και mini series, εδώ το τόλμησε ολόκληρη Paramount με τον «Νονό»…). Δυστυχώς, το φιλμ κυλά δίχως ίχνος σκηνής ανθολογίας (ή κάτι πρωτότυπου, που δεν έχουμε ξαναδεί από τον Σκορσέζε, βρε αδελφέ!) και, προσωπικά, με έκανε να νοσταλγώ τα απείρως καλύτερα (και όποια!) επεισόδια των τηλεοπτικών «The Sopranos». Η μη γραμμική αφήγηση, οι διάφορες υποπλοκές και η πληθώρα προσώπων δεν επιτρέπουν να επιτευχθεί κάποια εμβάθυνση στους χαρακτήρες (γιγάντιο πλήγμα στο κομμάτι της σχέσης του Φρανκ με την κόρη του Πέγκι, ειδικά όταν βρίσκεται στην ηλικία της Πάκουιν), ενώ την ίδια στιγμή ο Σκορσέζε σπαταλά πολύτιμο χρόνο σε μακράς διάρκειας σεκάνς που θα μπορούσαν να λείπουν κανονικά (η τελετή βράβευσης του Φρανκ) ή να έχουν σμικρυνθεί χαρακτηριστικά (το ride για το τελευταίο ραντεβού του Τζίμι Χόφα με τον Άντονι Προβεντζάνο, των Πατσίνο και Γκρέιαμ, αντίστοιχα). Το έχω ξαναπεί και για άλλες ταινίες που παρουσιάζουν προβλήματα αφηγηματικού σκελετού στην ιστορία τους, δίχως αρχή, μέση και τέλος. Έτσι, ο «Ιρλανδός» θα μπορούσε να διαρκεί και… season ολόκληρα στην TV, όχι μόνο 209 λεπτά (και τι ωραία επεισόδια θα έβγαζε η έναρξη του δολοφονικού του βίου ως φαντάρου στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, σκηνή έξοχη που φανερώνει για τον χαρακτήρα πολύ περισσότερα από τη φλυαρία τού υπόλοιπου έργου)!
Για μένα (πάντα), ακόμη μία σοβαρή ενόχληση που είχα από το φιλμ ήταν η χρήση των ψηφιακών εφέ για το «de-aging» των ηθοποιών. Τα εφέ καλύπτουν πλήρως τα εμφανισιακά χαρακτηριστικά τους, «κλέβοντας» τη φυσικότητα των προσώπων, με αποτέλεσμα να παρακολουθείς μία «πλαστικούρα» σχεδόν γκροτέσκα, που μου θύμισε τους μακιγιαρισμένους κακούς του «Dick Tracy» του Γουόρεν Μπέιτι! Ίσως ακραίο το παράδειγμα, αλλά ταιριαστό για τον βαθμό «αλλοίωσης» των προσώπων του ανδρικού καστ. Τώρα, πού είδαν «οσκαρικές» ερμηνείες εδώ τόσοι κριτικοί, απορώ (ειδικά για την περίπτωση του Πέσι). Ο Ντε Νίρο μετακινεί το βλέμμα αριστερά-δεξιά με μία γηραλέα απάθεια, ενώ η γλώσσα του σώματός του και οι κινήσεις του τον προδίδουν στις σεκάνς της «νιότης» του, ο Πατσίνο είναι σαν να του έχουν βάλει «χαλινάρι» (ευτυχώς) και υπακούει σε κάτι αξιοπρεπές ερμηνευτικά, ενώ οι υπόλοιποι ρόλοι είναι περισσότερο καρικατούρες στερεοτύπων της Μαφίας (στενοχωρήθηκα με την τόσο… ανύπαρκτη εμφάνιση του Καϊτέλ, που στέκει δίχως λόγο και αιτία σε δύο σκηνούλες, σαν τη «γλάστρα»).
Κι εκεί που η εξάντληση (λόγω χρόνου και έλλειψης ενδιαφέροντος για τα τεκταινόμενα, πια) λειτουργεί εις βάρος του «Ιρλανδού», κάπου γύρω στο τελευταίο ημίωρο, ο Σκορσέζε κάνει μία «γυριστή» προσέγγισης επάνω στον ήρωά του, με έναν μοιραία ελεγειακό τόνο, ώστε να μας δηλώσει την ανησυχία του για τον επερχόμενο θάνατο, ουχί όπως συνέβη σε ντουζίνες αληθινών προσώπων (που με ένα ειρωνικό freeze frame για τον καθένα μαθαίνουμε πότε και πόσες σφαίρες έφαγε, ίσως το μοναδικό εύρημα που θα συγκρατήσεις από το έργο), αλλά εξαιτίας… της παρόδου του χρόνου (γελάω για τον κίνδυνο χιουμοριστικής παρερμήνευσης της ατάκας). Και, ναι, για φαντάσου, στο τέλος, καλοί ή κακοί, όλοι πεθαίνουμε. Και ίσως και να έχουμε μείνει μόνοι σ’ αυτές τις τελευταίες στιγμές της ζωής. Γιατί, όπως σαρκαστικά μας λέει κι ο Σκορσέζε, ουδείς άλλος απέμεινε από όλη αυτή την ιστορία για να πιστοποιήσει τι συνέβη στον «εξαφανισμένο» Τζίμι Χόφα. Ο χρόνος στάθηκε ο μεγάλος «δολοφόνος» μιας ολάκερης γενιάς ανθρώπων. Και συνεχίζει να υφίσταται, διότι αυτή είναι η φύση μας. Και φοβόμαστε γι’ αυτό (οι περισσότεροι άνθρωποι, μην υπολογίζετε κι εμένα σ’ αυτό). Και ο Φρανκ και ο Σκορσέζε. Και δεν κλείνουμε μάτι από τη φοβέρα αυτή. Εγώ, πάλι, που κόντεψα να πεθάνω στο κάθισμα του κινηματογράφου για 209 λεπτά non-stop, φοβάμαι περισσότερο το κακό σινεμά. Ή το σινεμά που μου τρώει τα χρόνια. Άδικα.
ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ;
Το FREE CINEMA διχάστηκε απόλυτα με την ταινία. Όταν συμβαίνει τόσο έντονα αυτό το controversy, υπάρχει διπλή κριτική. Διαβάστε εκεί το δεύτερο (και θετικό για το φιλμ) κείμενο και βγάλτε τα συμπεράσματά σας.
Του Ηλία Φραγκούλη, σε συνεργασία με το freecinema.gr
Νομίζω λίγο άτοπο το συγκεκριμένο άρθρο. Περισσότερο κριτική γίνεται στο Netflix παρά στην ταινία. Φαίνεται να έχει γραφτεί εν θερμώ μιας και ο αρθρογράφος προφανώς δεν συμπαθεί τo Netflix τόσο πολύ μάλιστα που φτάνει να ψιλοαπαξιώνει τον Σκορσέζε λέγοντας ότι το όσκαρ που πήρε το 2007 το πήρε χαριστικά! Οι κριτικές που διάβασα για την ταινία είναι ως επί το πλείστον διθυραμβικές. Ακόμα και στο ίδιο το freecinema υπάρχει μία τέτοια κριτική. Οπότε δεν θα βασιστώ στον κ. Φραγκούλη μιας και φαίνεται εδώ να μην είναι καθόλου αντικειμενικός.
Το οσκαρ το πηρε για λαθος ταινια αυτο λεει επρεπε να το εχει παρει για αλλες εχει πολυ καλυτερες αυτο λεει.οσο για το 3 θα δουμε με τετοιο καστ παντως και 3 δυσκολο μου μοιαζει θα δουμε.
Δε θα σπαταλησω φαια ουσια να σχολιασω τον τυπο, δεν το αξιζει αλλωστε. Ειναι ωστοσο μακραν ο χειροτερος κριτικος κινηματογραφου (και οχι μονο) που εχω διαβασει ποτε κειμενο του. Ειναι κι αυτο μια πρωτια