Η E3 όμως είναι και βιβλίο που περιμένει να ερμηνευθεί και να διαβαστεί. Είναι κάτι σαν το Βιβλίο των Νεκρών της βιομηχανίας, αφού είναι ξεκάθαρο ότι έχει τεράστια αξία και ενδιαφέρον, αλλά δεν τα δίνει όλα στο πιάτο, χρειάζεται πολλές ματιές, αρκετή σκέψη και ενδεχομένως πολλαπλές ερμηνείες. Μιας και μας αρέσουν οι ερμηνείες…ετοιμαστείτε για scrolling.
Οι μεγάλοι “ερμηνευτές”
Η φετινή E3 είχε τις περισσότερες συνεντεύξεις Τύπου από κάθε άλλη μέχρι σήμερα. Ο κανόνας ήταν να βλέπουμε Microsoft, Nintendo, Sony (από κατασκευαστές), EA και Ubisoft, ενίοτε Konami και Square Enix, από publishers και οτιδήποτε άλλο ήταν εξαιρετική περίπτωση. Στην πρώτη κατηγορία προστέθηκε φέτος το PC Gaming Show, έστω και αν δεν ανήκει στον έναν ή στον άλλον, αλλά και η Oculus VR που, εκ των πραγμάτων, λογίζεται ως ο βασικός εκπρόσωπος του αναπόφευκτου κύματος εικονικής πραγματικότητας και, ταυτόχρονα, μία από τις σχετικές πλατφόρμες της αγοράς. Στη δεύτερη κατηγορία η Konami ήταν άφαντη αλλά είδαμε την Square Enix να επιστρέφει και την Bethesda να κάνει την επίσημη πρώτη της. Φυσικά οι βασικές μας εντυπώσεις από το σύνολο των παρουσιάσεων έχουν ήδη καταγραφεί και δημοσιευθεί. Επομένως καλό είναι να τις διαβάσετε πριν επιστρέψετε εδώ για τα καθέκαστα (E3 2015 Microsoft Press Conference, E3 2015 Sony Press Conference, E3 2015 Nintendo Direct, E3 2015 EA Press Conference, E3 2015 Square-Enix Press Conference, E3 2015 Ubisoft Press Conference, PC Gaming Show)
“Νικητές” και “ηττημένοι”
Είθισται να αναζητείται ο νικητής, όχι ο ποιοτικότερος, όχι ο πιο καλά οργανωμένος και προετοιμασμένος, αλλά ο νικητής της E3. Η διάθεση αυτή είναι βέβαια ενδεικτική του απανταχού φανμποϊσμού και απόρροια της οπαδικής διάθεσης που διέπει τη βιομηχανία και μάλιστα παραδοσιακά. Ας μην ξεχνάμε πως όταν ιθύνων μιας εταιρείας λέει καλή κουβέντα για μια άλλη εταιρεία, αυτό θεωρείται ένδειξη μεγαλοσύνης και μεγαλοψυχίας, όχι απλά ένδειξη επαγγελματισμού.
Για αυτό και προτιμούμε να δούμε τη μεγάλη εικόνα λίγο πιο ψυχρά από ότι συνήθως. Η απλή πραγματικότητα είναι ότι η Sony κέρδισε τη μεγάλη μερίδα των εντυπώσεων. Ο μεγαλύτερος ντόρος έγινε πίσω από τρεις ανακοινώσεις της (Shenmue III, FF VII Remake, The Last Guardian), παρότι δύο στα τρία σχετικά προϊόντα είναι πολλά πράγματα αλλά όχι ακριβώς “δικά” της. Είναι, εδώ που τα λέμε, αδιανόητο να βρεθούν οι τίτλοι αυτοί στην ίδια παρουσίαση, στην ίδια πρόταση και να μη γίνει κακός χαμός. Η αλήθεια είναι ότι η Sony έγινε αιτία να καταρρεύσει για λίγο το Kickstarter. Κανείς άλλος δεν το κατάφερε αυτό. Η προηγούμενη φορά που έγινε κάτι παρόμοιο ήταν στην ανακοίνωση του Halo 3. Τότε κατέρρευσε το Xbox Live και servers αρκετών gaming sites που έκαναν το λάθος να σηκώσουν το trailer της ανακοίνωσης. Όσο μιλάμε λοιπόν για εντυπώσεις, η Sony δημιούργησε τη σκιά που χρειάστηκε να διαλύσουν όλοι οι υπόλοιποι. Η απλή ουσία είναι ότι η Sony βρίσκεται στο τελείωμα μιας παράξενης περιόδου για τις εσωτερικές παραγωγές της. Κάποιες δεν πήγαν καλά και βάσει σχεδίου (DriveClub και The Order: 1886) ενώ, χωρίς το Bloodborne, δύσκολα θα είχαμε πολλά να πούμε για τη σεζόν που αφήνουμε πίσω. Μέχρι το τέλος του έτους η Sony δεν έχει δικές της παραγωγές ολκής για να προσφέρει, τα πράγματα βέβαια αλλάζουν από τις αρχές του 2016, δηλαδή στο δεύτερο μισό της νέας σεζόν. Για την ώρα το PS4 θα σταθεί στις γιορτές κυρίως με τίτλους τρίτων, με ειδικές συνεργασίες, αποκλειστικότητες και “αποκλειστικότητες”, πριν τα πράγματα επιστρέψουν σε πιο λογικά επίπεδα.
Η Microsoft κέρδισε σε άλλο πεδίο. Πρόπερσι ήταν τραγέλαφος, πέρυσι βελτιώθηκε σημαντικά και φέτος έκανε μακράν την πιο δεμένη και καλοδουλεμένη παρουσίαση στα χρόνια που βρίσκεται σε αυτήν τη βιομηχανία. Είναι εύκολο να πιστωθεί η μεγάλη βελτίωση στον Phil Spencer και σε μεγάλο βαθμό αυτό πρέπει να γίνει. Ταυτόχρονα βέβαια ισχύει ότι η Microsoft έχει αρχίσει να κερδίζει θετικές εντυπώσεις σε πολλά ταμπλό από την αποχώρηση του Steve Ballmer και μετά. Αν νομίζετε ότι είναι περίεργο να το δέχεται κανείς αυτό για την κατάσταση του τμήματος Xbox, τότε απλά δεν έχετε ακούσει τα θετικά λόγια που βγαίνουν όλο και συχνότερα από χρήστες Mac και Apple fanboys για τα προϊόντα, τις κινήσεις και την εικόνα της Microsoft επί της νέας ηγεσίας. Η νέα διοίκηση βάζει τα πράγματα σε πιο λογική σειρά και η βελτίωση της εικόνας του Xbox σε επίπεδο επικοινωνίας είναι απόρροια μιας νέας κατάστασης, όχι απλά αποτέλεσμα προσωπικής σταυροφορίας του Phil Spencer.
Και η κατάληξη είναι ότι, χωρίς να λείπουν οι περίεργες στιγμές (τα της υποστήριξης VR από πλευράς Microsoft είναι απλό marketing stunt, το HoloLens είναι πολύ, πολύ μακριά ακόμη και το backwards compatibility είναι επίδειξη δύναμης με απομειούμενη σημασία σε βάθος χρόνου), η παρουσίαση της Microsoft δεν άφηνε περιθώρια για πλήξη, ενώ στη Sony έγιναν μερικές πιο παράξενες επιλογές (λυσσάξτε, το PS Vue επεκτείνεται σε μια χούφτα αμερικανικές πόλεις, ούτε καν άλλες χώρες, ακόμη), χώρεσαν κοιλιές, αλλά όταν ήρθε η ώρα για κορύφωση, τα επίπεδα hype και ενθουσιασμού ήταν ανείπωτα και, επικοινωνιακά, ασυναγώνιστα. Όπως και να έχει η Microsoft μπορεί να λέει ότι έχει κάποιους τίτλους για τις γιορτές, έστω το νέο Halo, το νέο Forza και το “περίπου για Xbox και μετά όλο και κάτι θα γίνει για τους λοιπούς” Rise Of The Tomb Raider. Από τους τρεις συνήθεις υπόπτους μάλλον είναι η μόνη εταιρεία που μπορεί να πει ότι έχει κάτι μεγάλο να έρχεται από την πλευρά της πριν τις γιορτές.
Η Nintendo εννοείται ότι δεν μπορεί να υποστηρίξει κάτι ανάλογο. Η φούρια με τις παραγωγές του Wii U ξεφουσκώνει, ύστερα από ομολογουμένως τεράστιες προσπάθειες με ποιοτικά αποτελέσματα στην πράξη, αλλά όχι σε βαθμό που να παραμερίζει την εμπορική αδιαφορία για την προσπάθεια της ιαπωνικής εταιρείας. Το Nintendo 3DS θα κάνει τη δύσκολη δουλειά στις γιορτές, με τους μεγάλους τίτλους του Wii U να περιορίζονται, μάλλον, στο Xenoblade Chronicles X και το Super Mario Maker. Λέμε μάλλον, διότι με την Nintendo ποτέ κανείς δεν αποκλείει να εκπλαγεί από κάποιον ύποπτο τίτλο αλλά υπάρχει και το ερωτηματικό για τη χρονική στιγμή της δυτικής εμφάνισης του πιο πρόσφατου Project Zero/Fatal Frame. Για το 2016 θα μείνουν τα λοιπά. Του χρόνου τέτοια εποχή θα έχουμε να λέμε για το Nintendo NX. Το σίγουρο είναι ότι η Nintendo, με το πέρασμα του χρόνου, θα αφιερώνει ολοένα και περισσότερο προσωπικό σε παραγωγές για την επόμενη κονσόλα της. Άρα το “ξεφούσκωμα” στην παρούσα E3 δεν είναι τόσο παράξενο, ταυτόχρονα όμως θα μπορούσε να είχε παρουσιαστεί κάπως καλύτερα. Ειδικά από τη στιγμή που οι εντυπώσεις είναι το πρώτο ζητούμενο σε κάθε E3.
Η Oculus VR με τη σειρά της εξέπληξε ευχάριστα. Κανείς δεν περίμενε να απασχολήσει όσο απασχόλησε, βέβαια η αλήθεια είναι ότι ακούστηκε περισσότερο λόγω Microsoft παρά λόγω ουσίας. Οι εξελίξεις έτρεξαν πάντως αφού η εταιρεία μπαίνει σε λημέρια motion controls για χάρη του Rift. Για τη Sony το ξέραμε, η Valve είχε ήδη παρουσιάσει τη λύση της και τελικά η Oculus δεν έμεινε εκτός. Σε τεχνολογικό επίπεδο πάντως δεν άλλαξε τις ισορροπίες. Παραμένει μεταξύ HTC Vive και Project Morpheus σε τεχνικές προδιαγραφές (υπολογίζουμε τις λύσεις των μεγάλων τουλάχιστον μιας και οι λοιποί απλά θα προσφέρουν hardware που θα “πατά” στο SteamVR). Εκτός αν δούμε τελικά κάποια συμπληρωματική και ύποπτη κίνηση από τη Sony, ειδικά για motion controls. Η Oculus πάντως έκανε τον κόπο να δείξει τίτλους αλλά και να ανακοινώσει αποκλειστικότητες. Κατά τα ψέματα, το τελευταίο πράγμα που θα υπέθετε κανείς πριν την E3, είναι πως θα άκουγε για αποκλειστικό τίτλο της Insomniac Games για το Oculus VR. Κάπως έτσι ξεκινά ο χορός των αποκλειστικοτήτων και για τα VR headsets. Αργά ή γρήγορα θα δούμε τι έχει να πει και η Valve επ’ αυτού.
Το PC Gaming Show ήταν η πιο ευχάριστη αλλά και άχαρη έκπληξη. Ασχέτως εντυπώσεων, η ύπαρξή του και μόνο είναι σημαντική. Το PC gaming είναι η πραγματική σκιά που υπερκαλύπτει τα πάντα και “κάνουμε” ότι ξεχνάμε, κινείται στο δικό του ρυθμό και δείχνει να μην ενδιαφέρεται καν για το ότι όλοι οι άλλοι μπορούν να μιλούν για “blockbusters” όσο στη μεριά του ο τζίρος ανεβαίνει. Σημασία έχει ότι η παρουσία του έγινε αισθητή σε μια έκθεση που στηρίζεται από και στηρίζει τις κονσόλες, κατά παράδοση πια, ακολουθώντας λιγότερο θεατρική τακτική και αφήνοντας τους developers σε λιγότερο περιορισμένο βήμα.
Όσο για τους publishers, τα πράγματα είναι σίγουρα πιο ξεκάθαρα. Η EA κινείται σαν να μην έχει συναίσθηση του που βρίσκεται αλλά και της εντύπωσης που δημιουργούν οι κινήσεις της. Ναι, ήταν λίγο πιο ουσιώδης από πέρυσι αλλά…κάτι άλλο πρέπει να γίνει. Η Ubisoft έμεινε στο γνωστό μοτίβο που, πλέον, ούτε απογοητεύει ούτε όμως και εκπλήσσει. Η Bethesda από την άλλη κατάφερε να κάνει τον πρώτο ουσιαστικό ντόρο πριν πάρουν τα πράγματα το γνωστό τους δρόμο. Ως η λιγότερο έμπειρη παράταξη σε αυτό το show, τα πήγε αρκετά καλά, όχι όμως τόσο καλά όσο η νεκραναστημένη Square Enix.
Είναι πρακτικά αδύνατο να παρακολουθήσει κάποιος την παρουσίαση της Square Enix και να μην παρατηρήσει ότι η ιαπωνική εταιρεία, που κόντεψε να κάνει πράξη κάθε ανέκδοτο κατά τα τελευταία χρόνια, σε αντίθεση με SEGA, Capcom και Konami, βρήκε εκ νέου βηματισμό, έχει πλάνο, τίτλους και, περισσότερο από κάθε άλλον, δείχνει αρκετά πειστικά την εκτίμησή της στους δημιουργούς που στεγάζει. Βρήκε χώρο ακόμη και για το Square Enix Collective που, αν και υποτονικό ακόμη, αφήνει στον κόσμο το περιθώριο να συμβουλεύει την εταιρεία για τις παραγωγές τρίτων που πρέπει και έχει νόημα να αναλάβει και να υποστηρίξει. Η Square Enix δείχνει πρωτοβουλίες που λείπουν από τους λοιπούς publishers που μοιράζονται την ίδια πατρίδα. Αυτό ήταν το μεγάλο της κέρδος για φέτος. Όχι μόνο αυτό αλλά κράτησε και στην άκρη το Final Fantasy XV για την ερχόμενη Gamescom.
Οι παραλήψεις
Πάντως έχουμε και μερικές απορίες ως προς τι έμεινε εκτός των συνεντεύξεων Τύπου. Δεν αναφερόμαστε σε πράγματα που δεν ανακοινώθηκαν, αλλά σε προϊόντα που βρίσκονταν στην Ε3, έμειναν όμως εκτός των μεγάλων παρουσιάσεων για λόγους που αναζητούμε ακόμη. Η Microsoft είναι αλήθεια ότι δεν άφησε και κάτι ιδιαίτερο εκτός, πέραν των προβλεπόμενων. Το Kinect είναι τόσο εκτός όσο και για τα κουτιά του Xbox One που φεύγουν πιο εύκολα από τα ράφια των καταστημάτων, αλλά αυτό δεν προέκυψε φέτος. Το είδαμε και στη στάση που είχε η εταιρεία πέρυσι. Είχε ξεκαθαριστεί από πιο νωρίς ότι Scalebound και Quantum Break μένουν για Gamescom, όπως και η ανακοίνωση ενός νέου IP ακόμη.
Αλλού τα πράγματα μας άφησαν με περισσότερες απορίες. Η Nintendo για παράδειγμα αποφάσισε να αφήσει εκτός Digital Event το πρόγραμμα Nindies@Home, μια πολύ ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία που ανταμείβει το ενδιαφέρον του παίκτη για indie games, χωρίς να τάζει παράξενα πράγματα ή να απαιτεί κάποια απόλυτα βιαστική και πρότερη επένδυση από τον ίδιο τον παίκτη. Από εκεί που ψάχνουμε το demo με το τουφέκι, η Nintendo υπόσχεται επιπλέον έκπτωση για εκείνους που δοκιμάζουν έναν τίτλο πριν αποφασίσουν αν θα τον αγοράσουν ή όχι. Δεν αντιλαμβανόμαστε γιατί δεν αφιερώθηκε χρόνος στο πρόγραμμα αυτό κατά τη βασική παρουσίαση. Δεν μπορούμε να δούμε πώς θα περνούσε αρνητικό μήνυμα για οτιδήποτε. Παρόμοια είναι η απορία μας για τον παραμερισμό του Project Zero. Αν μη τι άλλο πρόκειται για αποκλειστικότητα σε ύφος που δεν φωνάζει Nintendo από χιλιόμετρα, κάτι αρκούντως διαφορετικό. Πόσο μάλλον τη στιγμή που τα κλασικά προπύργια του τρόμου, όπως το Resident Evil και το Silent Hill βρίσκονται…σε άλλες παραλίες.
Η Sony από την άλλη αφιέρωσε λίγο χρόνο σε PS Vita, ούτε δευτερόλεπτο σε PS3, αλλά, όντως, αυτό είναι το τελευταίο παράξενο. Η στάση της στη μοίρα του PS Vita είναι γνωστή και σταθερή εδώ και δύο χρόνια πια, ενώ το PS3…τι άλλο να κάνει; Ειδικά ως προς το PS Vita πάντως, δεν έχει νόημα να το χωράει αν και όπου βρει και λίγο αργότερα να αναγκάζεται να δηλώνει ότι δεν είναι νεκρό. Ας διαλέξει ένα μήνυμα, μία στάση και ας φερθεί αναλόγως. Δεν θα παιδευόμαστε ούτε εμείς ούτε εκείνη. Εκτός παρουσίασης έμεινε ουσιαστικά το Project Morpheus, παρότι έρχεται το πρώτο μισό του 2016, δηλαδή, πάνω-κάτω, παρόμοια εποχή με το Oculus Rift. Προβλέπεται δε, λόγω ενσύρματης φύσης κυρίως, να είναι η φθηνότερη πρόταση εκ των τριών “μεγάλων” και η μοναδική, φυσικά, στο χώρο της κονσόλας. Ακόμη και τίτλοι που έρχονται μέσα στους επόμενους μήνες, όπως το The Tomorrow Children ή το Tearaway του PS4 έμειναν εκτός της παρουσίασης. Ευτυχώς βέβαια έμειναν εκτός και απλούστερα remasters. Ελπίζουμε αυτό να σημαίνει όντως ότι έστω μία εταιρεία έχει πιάσει τον προβληματισμό του κοινού σχετικά με αυτήν την κατηγορία τίτλων. Θα θέλαμε επίσης να δούμε περισσότερα πράγματα περί Morpheus κατά την παρουσίαση. Δεν έλειψαν οι ανακοινώσεις τίτλων σε δεύτερο χρόνο, ούτε τα demo στο χώρο της έκθεσης. Απλά πιστεύουμε ότι άξιζε να αφιερωθεί χρόνος σε αυτές τις προσπάθειες, πριν γίνει χώρος για υπηρεσίες όπως το PS Vue.
Αν έλειπε ένα πράγμα από όλους βέβαια, αυτό ήταν τα indie games. Είτε ήταν άφαντα είτε κατέλαβαν πολύ λιγότερο χώρο σε σχέση με άλλες χρονιές. Προηγουμένως τέτοιοι τίτλοι βόλευαν ώστε να φανεί γεμάτο το line up και όσο πιο δυσκίνητοι developers έπαιρναν το χρόνο τους για να ετοιμάσουν μεγαλύτερες παραγωγές. Η ανάγκη παραμένει, αφού οι πραγματικά μεγάλες παραγωγές έρχονται πιο αραιά από ποτέ, αλλά η έντασή της έχει αλλάξει, άρα το ίδιο συμβαίνει και με το ρόλο των indie games. Αλήθεια, τι έγινε η τόση αγάπη για τους μικρούς developers; Μάλλον έμεινε στο PC.
Ο Γολγοθάς των αποκλειστικοτήτων
Το παιχνίδι με τις αποκλειστικότητες ανέβηκε level φέτος και φτάνει πλέον σε τέτοια επίπεδα ανουσιότητας που μάλλον κάτι πρέπει να γίνει μια ώρα αρχύτερα. Η Nintendo δεν έχει τέτοια ευχάριστα προβλήματα με παραγωγές τρίτων βέβαια, οπότε τα “χειρότερα” παρατηρήθηκαν σε Microsoft και Sony. Η πρώτη ανακοίνωσε μαζί με την Ubisoft ότι οι κάτοχοι Xbox One θα είναι οι μόνοι που θα παίξουν φέτος το The Division, χάρη σε αποκλειστική closed beta που προγραμματίζεται για το Δεκέμβριο. Αργότερα βέβαια η γαλλική εταιρεία ανακοίνωσε ότι το μενού έχει closed beta για όλους φέτος, πράγμα που σημαίνει ότι άλλαξαν χέρια χρήματα για αποκλειστικότητα ολίγων ημερών σε ημιτελή μορφή μέρους ενός παιχνιδιού.
Η Sony δεν απέφυγε την παρατυπία, η οποία έγινε εκεί που δεν το περιμέναμε, δηλαδή στην περίπτωση του No Man’s Sky. Ο εντυπωσιακότατος τίτλος της Hello Games παραμένει αποκλειστικότητα για το PS4 στο πλαίσιο των κονσολών, αλλά από πέρυσι ακούγαμε ότι θα έρθει πρώτα στο σύστημα της Sony και μετά, κάποια στιγμή, στο PC. Εμφανίστηκε, δικαίως, για άλλη μια φορά σε παρουσίαση Sony, πριν εμφανιστεί βέβαια και στο PC Gaming Show, όπου και αποκαλύφθηκε ότι δεν υφίσταται ούτε καν χρονική αποκλειστικότητα σε σχέση με το PC. Επομένως η εντύπωση περί προτεραιότητας που συντηρείται από πέρυσι (και δεν ειπώθηκε φέτος από την Sony βέβαια) ήταν απλά ένα επικοινωνιακό παιχνίδι που περισσότερο μπερδεύει παρά διευκολύνει.
Με την πάροδο του χρόνου το μπέρδεμα μεταξύ αποκλειστικότητας και “αποκλειστικότητας” γίνεται χειρότερο και αρχίζει να μοιάζει πλέον με ένδοξες εποχές σαν αυτή της αγοράς των τηλεοράσεων, όπου testers θεωρούσαν λογικό να ισχυρίζονται στα σοβαρά ότι μια τηλεόραση έχει άπειρη αντίθεση, βασισμένοι σε τραγελαφική μεθοδολογία δοκιμής, ενώ, αργότερα, τα Hz έπαψαν να είναι ακριβώς Hz, βαφτίστηκαν κάπως και τώρα χρησιμοποιούνται αριθμοί που κινούνται στο πλαίσιο της επιστημονικής φαντασίας και της παραπλανητικής διαφήμισης. Η χαζομάρα της υπόθεσης είναι πλέον τέτοια που θα είναι επικοινωνιακή νίκη το να βγει κάποιος “μεγάλος” και να πει ότι η εταιρεία του θα χρησιμοποιεί τον όρο “αποκλειστικότητα” μόνο όταν σημαίνει ακριβώς αυτό που πρέπει. Αν μη τι άλλο δεν θα παραπονεθεί κανείς για μια τέτοια κίνηση.
CE-Oh No He Didn’t
Οι επικοινωνιακές αστοχίες είναι κάπως μέσα στο πρόγραμμα, πότε λόγω κόπωσης των στελεχών της μιας και της άλλης εταιρείας, πότε λόγω κάκιστου πλάνου δημοσίων σχέσεων. Ως προς αυτό Sony και Nintendo είχαν την τιμητική τους. Η Nintendo διότι υποστήριξε ότι το επόμενο The Legend Of Zelda δεν προβλήθηκε επειδή δεν πρόκειται για τίτλο του 2015, πράγμα που, αν γίνει αποδεκτό ως σκέψη, αυτόματα κάνει την περσινή εμφάνιση του παιχνιδιού να φαίνεται παράλογη βάσει πολιτικής της εταιρείας.
Η Sony από την άλλη ήταν ειλικρινής για την πραγματικότητα του PS Vita, όχι όμως για το τι έφταιξε ώστε να βρεθεί στη γνωστή θέση η συμπαθής κατά τα άλλα φορητής της κονσόλα. Η επίσημη θέση της εταιρείας είναι πως το PS Vita κέρδισε τις εντυπώσεις ως φορητή συσκευή με γραφικά τύπου PS3, αλλά όταν ο κόσμος είδε γραφικά στο PS4 συνειδητοποίησε ότι δεν μπορεί να περιμένει κάτι τέτοιο από τη φορητή κονσόλα και χάθηκε το ενδιαφέρον. Αν όμως ο κόσμος σκεφτόταν έτσι το Nintendo 3DS θα ήταν νεκρό, το PSP δεν θα είχε πουλήσει ποτέ και ποτέ καμία φορητή κονσόλα ή συσκευή δεν θα επιβίωνε μετά το λανσάρισμα “κανονικής” κονσόλας. Και αυτά χωρίς να μετρήσουμε το τι σημαίνει αυτό το σκεπτικό για σε πλαίσιο που περιλαμβάνει και το PC.
Όσο για τις δηλώσεις περί Shenmue, καλό είναι, τουλάχιστον, να έχουν συνεννοηθεί όλοι οι ιθύνοντες ώστε να λένε το ίδιο πράγμα σε τέτοιες περιπτώσεις. Τα εμπρός πίσω ως προς το ρόλο της εταιρείας την ανάγκασαν να εξηγείται κάθε τρεις και λίγο ενώ άφησαν και περιθώρια για, υπερβολικές μεν, αλλά όχι και πολύ κολακευτικές ερμηνείες.
Ατυχής (ελαφρώς βέβαια) ήταν η εξήγηση για την απουσία του Morpheus από τη σκηνή. Η εταιρεία εξήγησε ότι δεν γίνεται να προβληθεί σωστά σε τέτοιες συνθήκες και, τεχνικώς, δεν έχει άδικο και το καταλαβαίνουμε. Αν μείνουμε όμως σε αυτό, τότε πρέπει να μην εμφανίζεται ποτέ σε παρουσίαση το Morpheus, η Oculus VR δεν θα έπρεπε να είχε πατήσει καν το πόδι της στην E3. Τέτοιου τύπου εξηγήσεις είναι αναπόφευκτες σε μια εποχή που το PR εξισώνεται με τη δημιουργία της ψευδαίσθησης του αλάθητου. Στην πραγματικότητα όμως δεν χρειάζονται τέτοια λόγια. Είναι μερικές φορές προτιμότερο να χρεώνεται κανείς ότι δεν απαντά από το να βρίσκει μια θεωρία που κάλλιστα μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει. Φανταζόμαστε ότι η Microsoft τη γλιτώνει φέτος επειδή έπιασε το jack pot πρόπερσι και εξακολουθεί, έτσι κι αλλιώς, να τ’ ακούει.
Τα σημάδια
Βέβαια, τώρα που τελείωσαν όλα, το θέμα δεν είναι απλά τι έκανε η κάθε εταιρεία αλλά και που οδεύει η βιομηχανία. Από άποψη ισορροπίας μεταξύ PC και κονσολών, η E3 2015 ήταν, αγόγγυστα, η πιο ισορροπημένη που μπορούμε να θυμηθούμε, άρα και πιο αντιπροσωπευτική της πραγματικότητας. Ναι, τα blockbusters κάνουν μεγαλύτερο τζίρο στις κονσόλες και δεν πειράζει καθόλου. Ταυτόχρονα καιρός ήταν να φανεί περισσότερο η συνεισφορά του PC στη βιομηχανία, από τη στιγμή ειδικά που είναι το format που φέρνει, συνολικά, το μεγαλύτερο τζίρο από software. Στο θεαθήναι παραμένει στο πίσω μέρος της ουράς, αλλά σημασία έχει ότι “καπάρωσε”, επιτέλους, θέση.
Το VR είναι και δεν είναι ακόμη εδώ. Η εμπορική διάθεση των διαφόρων VR headsets δεν είναι πλέον κάποιο νεφελώδες γεγονός, αλλά σχεδόν απτό. Υπάρχει πρόγραμμα, υπάρχουν τίτλοι, αρχίζουν να εμφανίζονται και αποκλειστικότητες από σημαίνουσες ομάδες. Για κάτι τόσο κοντινό και διαφορετικό, η εικονική πραγματικότητα φαντάζει πιο εικονική από όσο θα θέλαμε. Βέβαια καλό είναι να υπάρχει λογική στη δημιουργία προσδοκιών διότι, όπως φάνηκε από την περίπτωση του Oculus Rift, τα λεγόμενα της Valve αλλά και της Sony, το VR θα είναι πολλά πράγματα αλλά όχι φθηνή υπόθεση. Οπότε χρειάζεται κάποια φειδώ στο hype και τις υποσχέσεις.
Μια από τις ανησυχίες που διατυπώθηκαν φέτος αφορούν στο Kickstarter και το κατά πόσο θα γίνει, έμμεσα, θαμώνας της E3. Η Sony έκανε μια κίνηση φέτος αλλά είναι αδύνατο να προβλεφθεί αν άνοιξε έτσι τον ασκό του Αιόλου. Ευχή όλων είναι να μη μετατραπεί η E3 σε παρέλαση θεωρητικών projects που αναζητούν το ενδιαφέρον του κόσμου. Δεν προδικάζουμε τίποτα, αλλά με την πορεία του DLC και τον κανόνα πλέον του Season Pass για τις μεγάλες παραγωγές, είδαμε πολλές μόδες να ανοίγουν το δρόμο σε άσχημες παραδόσεις, επομένως είναι φυσιολογικό να είμαστε κάπως επιφυλακτικοί.
Τα indie games “ξεφούσκωσαν” από τηλεοπτική άποψη. Εξακολουθούν να κινούνται δυνατά, εξακολουθούν να έχουν ουσιαστική παρουσία στην έκθεση, η χρησιμότητά τους για τους μεγάλους είναι πιο περιορισμένη όμως από τη στιγμή που μπαίνουν σε σειρά πλέον πιο μεγάλες παραγωγές που πήραν το χρόνο τους μέχρι να ετοιμαστούν. Δεν πιστεύουμε ότι το φαινόμενο είναι ανησυχητικό αφού η φύση της αγοράς είναι τέτοια που κάποια πράγματα κάνουν κύκλους. Είναι μάλλον θέμα χρόνου να ξαναδούμε πολλές ανεξάρτητες παραγωγές επί σκηνής, με πλάτες από τεράστιες πολυεθνικές εταιρείες. Από την άλλη βέβαια, αν υπάρχει “indie pavilion” σε εκθέσεις, γιατί όχι και ξεχωριστή παρουσίαση στην έκθεση;
Πάντως έγινε η αρχή με υπηρεσία τύπου Early Access για τις κονσόλες. Η Microsoft παρουσίασε το Preview Program που λειτουργεί όπως μπορεί να φανταστεί ο οποιοσδήποτε με μια πολύ βασική διαφορά. Οι χρήστες θα έχουν πρόσβαση σε trial version του λειτουργικού αλλά ημιτελούς παιχνιδιού ώστε να αποφασίσουν αν ενδιαφέρονται αρκετά ώστε να πληρώσουν. Πρόκειται για ένα βήμα που, επί της αρχής, είναι προς όφελος του καταναλωτή (κρατάμε μια πισινή για λεπτομέρειες που ενδεχομένως δεν έχουν αποκαλυφθεί ακόμη) και μπορεί να θεωρηθεί βελτίωση επί της κλασικής συνταγής, ακριβώς επειδή οι developers είναι υποχρεωμένοι να προσφέρουν πρόγευση. Όπως και να έχει βέβαια, το σημαντικό είναι ότι έγινε η αρχή και στις κονσόλες. Όσοι developers έχουν από νωρίς πλάνο εκδόσεις σε κονσόλες, μάλλον δεν θα πουν όχι σε άλλη μια πηγή χρηματοδότησης, εκτός PC/Steam, που ενδεχομένως να διευκολύνει τη δουλειά τους. Είναι θέμα χρόνου να δούμε πως θα ακολουθήσουν οι υπόλοιποι.
Ένα σημείο ενδιαφέροντος προκύπτει ακόμη, θεωρητικά βέβαια, ως παρενέργεια του backwards compatibility στο Xbox One. Ακούσαμε ορισμένους developers/publishers να υπόσχονται πως όσοι αγοράσουν κάποιον νέο τίτλο, π.χ. Rainbow Six Siege, θα πάρουν επιπλέον τα Rainbow 6 Vegas και Rainbow 6 Vegas II του Xbox 360 χωρίς επιπλέον χρέωση. Η αλήθεια είναι πως τίτλοι σαν και αυτούς, που δεν βασίζονται τόσο στο campaign όσο στο multiplayer, αποτελούν πιο πολύ προσφορά στα χαρτιά παρά στην πράξη. Αν όμως τέτοιου είδους πακέτα περιλαμβάνουν τίτλο με έμφαση στην ιστορία αλλά και τους προκατόχους του; Φυσικά αυτό δεν είναι ανάγκη να περιορίζεται στο Xbox One λόγω της νέας λειτουργίας, αλλά μπορεί να επεκταθεί και στα άλλα συστήματα. Στο Wii U με τίτλους Virtual Console (η Nintendo έχει δοκιμάσει κάποιες συνδυαστικές προσφορές, όχι ακριβώς όμως με ανάλογο σκεπτικό) και στο PS4 με digital copies από το PS Store, εφόσον υφίστανται ή/και με τίτλους από το PS Now, κάπως πρέπει να είναι εφικτά τέτοια πακέτα. Είναι κι αυτή μια σκέψη.
Ευσεβείς πόθοι
Αν είναι να κάνουμε μια ευχή πάντως, αυτή είναι γενική και όχι σχετική με την E3 2015 και μόνο. Όπως στον κινηματογράφο η Village δεν κάνει event με τις ταινίες άλλων που θα παιχτούν σε Village Cinemas, θέλουμε, κάποτε, να δούμε τον κάθε platform holder να κάνει το εξής απλό: να ασχολείται μόνο με τα προϊόντα του στις παρουσιάσεις του. Χωράνε και οι όποιες πραγματικές, ειλικρινείς αποκλειστικότητες. Ίσως αυτό να αποδειχθεί κίνητρο ώστε ο καθένας από τους “μεγάλους” να αρχίσει να σκέφτεται διαφορετικά για τις εσωτερικές παραγωγές και των προγραμματισμό τους. Άλλωστε ποιο είναι το κέρδος όταν το Hitman εμφανίζεται στη σκηνή της Sony, για να παρουσιαστεί καλύτερα στη σκηνή της Square Enix; Ποιο ακριβώς είναι το κέρδος όταν γίνεται γρήγορη αναφορά επί σκηνής Microsoft για το The Division, όταν το “ζουμί” είναι στην παρουσίαση της Ubisoft; Φρούδες οι ελπίδες, προφανώς, αλλά οφείλουμε να κλείσουμε το παρόν με όση παραπάνω τροφή για σκέψη γίνεται. Έχουμε και άλλες τρελές ιδέες, αλλά και του χρόνου εδώ θα είμαστε για να συμπληρώσουμε.
Το 2015 φέρθηκε καλά στην E3 πάντως. Περισσότερες εταιρείες είχαν οργανωμένη παρουσία, οι ημερομηνίες διεξαγωγής και μόνο προκάλεσαν τη σχετική αποδυνάμωση της Gamescom, ενώ η ματιά προς το 2016 ήταν δυνατή, έστω και αν το 2015 παραμένει παραπονεμένο ύστερα από πολλές “μεταναστεύσεις”. Αν επιτευχθεί να μπει και λίγο χαλινάρι στις επίσημες αποκαλύψεις τίτλων πριν την ώρα της έκθεσης, τότε τα επόμενα “μπαμ” θα είναι ακόμη πιο εντυπωσιακά.
Η φετεινή Ε3 ήταν η καλύτερη που έχω δει τα λίγα χρόνια που παρακολουθώ από κοντά το gaming. Το ότι υπάρχουν προβλήματα στην βιομηχανία είναι σίγουρο, άλλωστε ουδείς τέλειος. Επιτέλους ξαναπήρε μπρος το ΑΑΑ game development μετά από την ξηρασία των πρώτων 2 ετών της νέας γενιάς, αν και θα χρειαστεί ακόμη ένας χρόνος για να έρθουν οι κυκλοφορίες αυτές. Anyway, αναμένουμε Gamescom, Paris Game Show, και Tokyo Games Show.
Βασικά ήταν η Ε3 που περίμενε, έπρεπε και χρειαζόταν να δει η αγορά. Δεν είχε διαφημίσεις και teasers, είχε παιχνίδια. Αρκετά, καλά και κοντά στην κυκλοφορία τους παιχνίδια.
Είχαμε επίσης παρουσία από πολλούς παίκτες, με για μένα τη σημαντικότερη εξέλιξη (και ενδιαφέρον) να ανήκει στην PC conference. Το θετικό ήταν πως όλοι είχαν μια παρουσία τουλάχιστον στα γνωστά τους επίπεδα, με Square - Bethesda να κάνουν μια πάρα πολύ καλή παρουσία και τη Microsoft να κάνει πολλές σωστές κινήσεις μαζεμένες. Μια πολύπλευρη έκθεση που ξέφευγε από το τρίπτυχο SNM.
Τα indie πιστεύω πως είχαν λιγότερη παρουσία από όσο τους αναλογεί στην αγορά και σίγουρα δυσανάλογη σε σχέση με τη δημιουργική τους δύναμη (αν και πιστεύω πως οι μελλοντικές PC conf θα καλύψουν το κενό). Ένα Unravel που προβλήθηκε και μετά...? Η σκηνή πάντως παραμένει δυναμική και κυρίως δεν τρέφεται από τα φώτα της "μεγάλης" δημοσιότητας που τώρα μοιραία έπεσαν σε άλλες ανακοινώσεις.
Τέλος είναι εκτός τόπου και χρόνου η οποιαδήποτε συζήτηση για exclusives. Οι τιτλοθήκες είναι σχεδόν ίδιες, οι αποδόσεις των μηχανημάτων ομοίως, οπότε η κουβέντα πηγαίνει στο με τι είναι εξοικειωμένος σαν καταναλωτής ο καθένας και το επίπεδο των online υπηρεσιών που πλέον μπορεί να αποτελέσει κριτήριο αγοράς ή μη. Βρίσκω το backwards compatibility της Microsoft πολύ σημαντική κίνηση έστω και σε συμβολικό επίπεδο, και αντίθετα με το Μάνο και τον Παύλο τη βλέπω σαν πιθανό game changer. Μπορεί να μην αφορά τον καταναλωτή των 3 τίτλων το χρόνο αλλά όσοι έχουν επενδύσει σε 20 - 30 - 40 αγορές στο 360 (και είναι διατεθειμένοι να κάνουν το ίδιο για One/ PS4) σίγουρα θα θέλουν να έχουν πρόσβαση, ακόμα και να μην τη χρησιμοποιήσουν ποτέ. Οπότε έχει ένα ισχυρό λόγο να μείνει στη Microsoft. Ερώτημα είναι η ποιότητα της υπηρεσίας, γιατί τα πρώτα δείγματα από το DF είναι τουλάχιστον ανάμεικτα.
Moυ αρέσει να εκτυπώνω τα άρθρα και να τα διαβάζω αλλά εσυ Βέζο είσαι σπατάλη...
#teamsteile #melania
@john-data
Σημασία έχει ότι ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ, τελείωσαν τα γραψίματα για E3. Θα κάνω και μια συνολική καταμέτρηση λέξεων για να απολαύσω, privately, το εγκεφαλικό μου.
@Tobajaras
"Μπορεί να μην αφορά τον καταναλωτή των 3 τίτλων το χρόνο αλλά όσοι έχουν επενδύσει σε 20 - 30 - 40 αγορές στο 360 (και είναι διατεθειμένοι να κάνουν το ίδιο για One/ PS4) σίγουρα θα θέλουν να έχουν πρόσβαση, ακόμα και να μην τη χρησιμοποιήσουν ποτέ."
Για αυτό που λες στην τελευταία σου φράση είναι που το βλέπουμε λίγο πιο μαζεμένα. Παράπονο δεν έχω, η κίνηση είναι καλή, πρόκειται για μπαμ και win, το τελικό, πρακτικό όφελος εξαρτάται περισσότερο από τη σχέση του καθενός με πρότερες αγορές του.
Ακριβώς. Το brand recognition/ commitment (γαμώ τις αγγλικούρες του μάρκετινγκ) είναι πολύ ισχυρό στα ηλεκτρονικά, και στις κονσόλες εμφανίζεται με διάφορους τρόπους. Ο μέσος λογικός χρήστης θα δει πόσο ικανοποιημένος έμεινε από την κονσόλα που ήδη είχε από πλευράς απόδοσης, τίτλων, υπηρεσιών, και σοφά και λογικά θα μείνει στην ίδια εταιρία που την ξέρει (ή "ξέρει") αν δεν προκύψει κάποια μεγάλη διαφορά με άλλες προτάσεις ή κάποια φόλα στις πληρωμές. Οι περιστασιακοί, μεμονωμένοι χρήστες είναι καλοί για τα νούμερα και τις πωλήσεις hardware, αλλά τα έσοδα σε μήκος χρόνου προέρχονται από τους λιγότερους μεν, συστηματικούς δε καταναλωτές. Σε αυτούς πατάει το backwards compatibility και είναι πολύ ισχυρός λόγος να μείνουν ή και να επιστρέψουν στην MS. Βλέπω την κίνηση περισσότερο σαν επιστροφή στο "μακροχρόνιο στήσιμο σχέσης".
Από την άλλη, η σχέση της κίνησης με τα remasters είναι πιο δύσκολο να ξεκαθαριστεί. Ανάμεσα σε ένα remaster/ remake και BC gameplay με χαμηλό frame rate, το πρώτο είναι προτιμότερο. Αν η υπηρεσία λειτουργήσει όπως πρέπει (και ΔΕΝ την παίρνει την MS να βγάλει κάτι μισό) τα remasters θα συνεχίσουν να βγαίνουν αλλά όποιος έξυπνος πουλήσει φύκια για μεταξωτές κορδέλες θα πάει άπατος, γιατί η απλή προσβασιμότητα δε θα είναι πια επιχείρημα. Τα remakes με νόημα πάντως θα εξακολουθήσουν να είναι ευπρόσδεκτα και συνεχίσουμε να τα βλέπουμε.
Σορρυ που θα το γυρισω παλι (στις θεωρίες) στα της Ninty, αλλά κάποιος μπορεί να έυκολα να παρατηρήσει ότι φέτος περισσότερο από καθε άλλη φόρα (αν όχι περισσότερο, τουλάχιστον πιο άμεσα), είδαμε μία έμφαση στο multiplayer πιο πολύ από κάθε άλλη φορα.
Οι περισσότεροι τίτλοι που παρουσιάστηκαν προορίζονται/περιορίζονται/στοχεύουν για multiplaeyr/co-op και αν συμπεριλάβουμε και το Splatoon, γίνεται ακόμα πιο εμφανές αυτό. Αν, δε, συμπεριλάβουμε και τα Mario Kart και Smash τότε ίσως αυτές οι "συμπτώσεις" να είναι κάτι παραπανώ.
Προγραμματιστικά δεν έχω ιδέα αν ειναι πιο εύκολο να βγάλεις ενα multiplayer game αν κ δε νομίζω.
Ίσως να είναι όλα αυτα φτηνά τρικς ώστε να βγαίνουν άφθονα games και να προσφέρουν multiplayer απο εκεί που μια ζωη κράζουμε για το online κομμάτι της εταιρίας. Αλλά έχω την εντύπωση ότι κάτι έχει να κάνει με το επόμενο σύστημα της εταιρίας.
Μάνο συγχαρητήρια για το αναλυτικο σου άρθρο.
Χαρά στην υπομονή που επέδειξες για να κάνεις την κατάλληλη έρευνα για να βγάλεις όλα αυτά τα συμπεράσματα.
Και πάλι μπράβο.
@GooDShiveR
Χμ... Αυτό έπρεπε να το είχα σκεφτεί. Now I'm sad. :(
@Tobajaras
Όντως. Στο XO τουλάχιστον ένα remaster θα πρέπει να είναι πολύ πιο "σόι" πλέον για να έχεις ελπίδες να εξηγήσει την ύπαρξή του. Και ίσως έτσι να κερδίσουν και οι λοιποί. Από σπόντα.
@Commenter
Μη λες τέτοια, θα σε περάσουν για αιρετικό.
@GamingFun
Thanks, man. Much appreciated.
Για μένα πάντως η φετινή Ε3 μπορεί να είχε την τιμητική της σε μερικές ανακοινώσεις που περιμέναμε καιρό, αλλά όταν όλα όσα είδαμε -και είχαν και ένα σχετικό ενδιαφέρον- μετατίθενται για το 2016, και ειδικότερα στις περιπτώσεις που μιλάμε για τίτλους οι οποίοι διαφημίζονται εδώ και δυό χρόνια τουλάχιστον, τότε δεν μου μένει μεγάλο περιθώριο να ενθουσιαστώ.
Ούτε καν ανάμικτα δεν είναι πλέον τα συναισθήματα. Απλή αδιαφορία νομίζω. Νταξ, Last Guardian θα μου πείτε. Ε νταξ. Ας το δούμε και λίγο παραπάνω όμως το έρμο.
Τώρα όσον αφορά τους Ευσεβείς σου Πόθους Μάνο, νομίζω πως δεν πρόκειται να εκλείψει η συγκεκριμένη τακτική στα pressers. Όχι όσο οι εταιρείες, ελλείψει κάποιας αποκλειστικότητας στο line-up τους, θέλουν το κοινό να συσχετίζει τίτλους με τα δικά τους συστήματα.
No Man's Sky μόνο.-