Το σύνηθες είναι να βγαίνουν μαζικά βαθμολογίες και να υπάρχει μια αναμενόμενη διασπορά. Βέβαια όλα καταλήγουν να σχολιάζονται όχι από τη θέση τους στη διασπορά αλλά από την εγγύτητά τους στο σταθμισμένο metascore. Ο κόσμος θα δει λοιπόν metascore 82 και θα αντιδράσει αλλιώς αν κάποιος έχει βάλει 7, αλλιώς αν έχει βάλει 6, ενώ είναι πιο απίθανο να αντιδράσει αν δει κάπου 9, εκτός αν θεωρήσει ο ίδιος πως κάποιος «σπρώχνει» το παιχνίδι. Το περίεργο βέβαια είναι πως το metascore διαμορφώνεται ακριβώς από τέτοιες αποκλίσεις, οι οποίες, μικρές οι μεγάλες, σπάνια είναι μοναδικές σε κάθε περίπτωση. Αυτό βέβαια είναι το ζήτημα όπως το βλέπει κάποιος εκτός του χορού. Πώς το βλέπει όμως κάποιος που βλέπει ένα συνάδελφο να βάζει σε κάτι 9, την ώρα που ο ίδιος βάζει 6 στο ίδιο ακριβώς παιχνίδι;
Όπως «κλωτσάει» το μυαλό του αναγνώστη, έτσι «κλωτσάει» και το μυαλό του κριτικού. Όχι πάντα, όχι πάντα με την ίδια ένταση, αλλά συμβαίνει. Είναι φυσικό, ενίοτε και χρήσιμο, να αρχίσει να αμφισβητεί κάποιος τον εαυτό του, ακόμη και αν δεν βρίσκει συνειδητά λόγο να το κάνει. Μπορεί να πιστεύει πραγματικά αυτό που γράφει, να το υποστηρίζει σε λογική βάση, να αισθάνεται εντάξει για τη λογική αυτή βάση αλλά, εδώ κι εκεί, καταλήγει να αναρωτιέται τι προκαλεί τέτοια απόσταση σε κριτικές, τι μπορεί να σημαίνει αυτό και τι έχει νόημα να απασχολήσει τον ίδιο.
Για αρχή, η διασπορά είναι φυσιολογική υπόθεση. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να καταλήγουν όλοι στο ίδιο σκεπτικό, στον ίδιο βαθμό, στην ίδια κριτική ή, ακόμη και αν το κάνουν, δεν υπάρχει καμία υποχρέωση να το πετυχαίνουν με τον ίδιο τρόπο, διαγράφοντας την ίδια διαδρομή. Δεν είναι όμως αυτό το θέμα μας, αλλά το mindgame με το οποίο καταλήγει ο ίδιος ο συντάκτης στο τέλος.
Σε αυτό το παιχνίδι κρίνονται όλα στην πραγματικότητα. Από τη μία είναι εύκολο να αισθανθεί ότι έπεσε έξω, ότι έκανε λάθος. Που, σαφώς, υπάρχει και τέτοιο ενδεχόμενο. Εξαρτάται από την περίπτωση. Το πρόβλημα είναι ότι είναι ευκολότερο να προλάβει να αισθανθεί έτσι ο συντάκτης από το να διαπιστώσει με σιγουριά αν, τελικά, ισχύει. Ο πιο απαίδευτος ή ο πιο ευάλωτος θα σταθεί, λανθασμένα, στην ιδέα ότι κάθε αισθητή απόκλιση υποδεικνύει κάποια αποτυχία και αυτό του αρκεί για να θεωρήσει ότι την επόμενη φορά πρέπει να «προσέξει». Από την άλλη είναι επίσης εύκολο να μην ενδιαφερθεί καθόλου για την απόκλιση ο συντάκτης. Αυτό είναι ανάλογα επικίνδυνο, αφού μπορεί να δείχνει πως δεν ενδιαφέρεται να εξετάσει το ενδεχόμενο να έχει να μάθει κάτι ακόμη από όλη αυτήν τη διαδικασία.
Φυσικά και τα δυο αυτά ενδεχόμενα είναι πιθανότερα όταν δεν έχει γίνει η απαραίτητη προεργασία για το αποτέλεσμα που τελικά γράφει ο καθένας και το οποίο δημοσιεύεται. Το χειρότερο όμως είναι η περίπτωση του συντάκτη που θεωρεί αυτονόητο ότι δεν πρέπει να έχει κατά νου όλα τα παραπάνω. Όσοι έχουμε ασχοληθεί με το άθλημα για ικανό χρονικό διάστημα έχουμε πέσει σε περισσότερες τέτοιες περιπτώσεις από όσες έπρεπε. Κάποιοι είχαν την ικανότητα να γράψουν καλά και εύστοχα, αλλά φοβούνταν και τη σκιά τους, από την οποία δεν μπορούσαν να ξεφύγουν. Ή όταν ξέφευγαν, το κατάφερναν επειδή απλά μάθαιναν να την αγνοούν αντί να τη διαλύουν. Κάποιοι άλλοι είχαν τόσο αδιανόητη πίστη στον εαυτό τους που θεωρούσαν ότι ήταν ακόμη και υπεράνω γραμματικής, απλά και μόνο επειδή «προτιμούν αυτό που έγραψαν στην αρχή», κι ας είναι στραβό, κι ας μη βγάζει νόημα, κι ας είναι λανθασμένη μετάφραση ξένου όρου, ας είναι οτιδήποτε. Για να το σκέφτηκαν και να το έγραψαν είναι «νόμος» και δεν σηκώνουν και πολλά πολλά από εκεί και πέρα. Όλα καλά, όλα ανθηρά.
Σίγουρα παίζουν ρόλο όσα θα ακούσουμε από αναγνώστες, αλλά, κατά κανόνα, τα ακούμε κυρίως από αναγνώστες που δεν έχουν όντως αντίληψη της δουλειάς, αλλά μόνο του παιχνιδιού. Λογικό. Κι εμείς δεν έχουμε αντίληψη της δικής τους δουλειάς. Συνεπώς εξαρτάται πάντα και από την περίπτωση κάθε αναγνώστη. Οπότε αναζητούμε, όταν προκύψει λόγος ή απλή υποψία, το αντίστοιχο του «peer review», τις εντυπώσεις δηλαδή ατόμων που έχουμε σε εκτίμηση, συναδέλφων πολλές φορές και ιδιωτών σε κάποιες περιπτώσεις. Αυτό είναι χαρακτηριστικό της απόστασης που χωρίζει, τελικά, έναν παίκτη από έναν κριτικό. Ο τελευταίος πρέπει πρώτα να πείθει τον εαυτό του και, όταν αμφιβάλλει, να στρέφεται σε άτομα που θα τον προκαλέσουν ως προς την «τέχνη» του θέματος, όχι ως προς την ευχαρίστηση, τη διασκέδαση ή ένα νούμερο που μπαίνει στο τέλος. Μην ξεχνάτε άλλωστε πως το review δεν είναι θέμα γούστου.
Συνεπώς προκύπτει ένα φαινόμενο ακόμη που κρίμα είναι να το χάνουν οι αναγνώστες. Αλλά, σε πρακτικό επίπεδο, δεν πολυγίνεται κι αλλιώς. Με το που βρεθούμε, συνάδελφοι κι ανταγωνιστές, στον ίδιο χώρο, για κάποια εκδήλωση συνήθως, αρχίζουν οι κουβέντες για ό,τι παίξαμε πρόσφατα, για ότι παίζουμε εκείνη την περίοδο, για τα κείμενά μας κ.λπ. Εκεί να δείτε τι γίνεται. Τα καλύτερα χάνετε.
Το σημαντικό είναι να υπάρχει μια εσωτερική αμφισβήτηση για να ωθεί και μια σταθερή αναζήτηση για το κάτι καλύτερο, το κάτι παραπάνω. Η διαδικασία δεν είναι σημαντική μόνο όταν «πέφτει καμπάνα» αλλά, περισσότερο μάλιστα, όταν ξεκινούν οι έπαινοι. Λίγοι θα διαμαρτυρηθούν για υπερυψηλό βαθμό έτσι κι αλλιώς, ενώ και τότε η γκρίνια δεν εμβαθύνει. Κάποιοι θα ρωτήσουν γιατί πήρε το Α τόσο ενώ το Β πήρε πιο τόσο ή λιγότερο τόσο, κάποιοι άλλοι θα πουν «Μπα; 10; Δηλαδή είναι τέλειο; Δεν έχει το παραμικρό ψεγάδι; Εγώ μόνο έτσι δέχομαι το 10». Προτιμότερο δηλαδή να προσομοιώσουμε η ίδιοι την ωφέλιμη γκρίνια και αμφισβήτηση. Θα ήταν λυπηρό, δεν ήταν αστείο. Ή μήπως το ανάποδο; Ώρα για «peer review» μάλλον.
Ωραια επισημανση και πολλες φορες ξεχναμε οτι η διασπορα των βαθμολογιων για ενα παιχνιδι ειναι το ιδιο...το metacritic.Οποτε ασυναισθητα δεχομαστε μονο τον βαθμο αυτο και κανεναν αλλον εκτος κι αν η αποκλιση ειναι -1 ή +1.
Οσο για την ευαισθησια του reviewer καλο ειναι να υπαρχει αρκει να μη γινεται "σκλαβος" του metacritic για να ειναι αρεστος.Προτιμω χιλιες φορες εναν μη αναμενομενο βαθμο αλλα με ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ κριτικη παρα ενα "ασφαλες" review και βαθμολογια.